Tez konusu belirleme, tez yazılmaya başlanmadan önceki aşamadır ve bütünsel bir tez oluşturulabilmesi için ilk adım olarak ifade edilebilir. Tez konusunun tezin yazılacağı alana özgün bir katkı sağlaması önemlidir, bu nedenle hem yüksek lisans hem de doktora aşamasında tez konusunun dikkatle seçilmesi gerekmektedir. Lisans ve lisansüstü tezler için tez konusu belirleme adımları şöyle sıralanabilir:
1. İlgi Alanının Belirlenmesi Tez yazımı yıllara yayılan uzun bir süreçtir ve bu bakımdan ilgi çekici, araştırmacının yazarken hem öğreneceği hem de hevesini kaybetmeyeceği bir konu seçimi son derece önemlidir. Kullanılacak kaynaklara kolayca erişim sağlanabilen, alanda ilgi çekecek ve dikkat uyandıracak bir konunun seçilmesine öncülük edecek ilgi alanının tespiti önem taşımaktadır. Böylelikle araştırmacı hem kendi ilgi alanı ile uyumlu hem de rahat bir çalışma sürecine sahip olacaktır. 2. Bilgilerin Tespiti ve Bakış Açısının Yansıtılması Tez konusunun belirlenme aşamasında ilk olarak ilgi alanına uygun olarak yazılmış olan tezler incelenmelidir. Hangi konulara değinilmiş, hangi konuda daha az ya da yetersiz çalışma yapılmış bu sayede anlaşılabilecektir. Alanda bir boşluk bulunabilmesi için söz konusu alanda yazılmış akademik yayınların incelenmesi, konuyla ilgili alan hakimiyeti sağlaması bakımından önemlidir. daha önce üzerinde çalışılmış bir konuda da tez yazılabilir fakat bu durumda daha önce çalışılan detaylardan farklı, özgün bir yaklaşım ya da yeni bir bakış açısı ortaya konması gerekir. Örneğin bir çalışmada “örgüt kültürünün sağlık çalışanları üzerine etkisi”ne yönelik bir analiz yapılmış ise, aynı konuda sağlık çalışanları üzerinde etki yaratan diğer unsurlar ele alınabilir ya da daha önce hazırlanan çalışmadan farklı bir evren ve örneklem sayısı/modeli seçilerek konu genişletilebilir. 3. Danışmandan Fikir Alınması Bu aşamada araştırmacı, tez danışmanından fikir alarak bakış açısını genişletebilir. Bir konuda karar kılındıktan sonra danışman ile istişare etmek yeni ufuklar açabilir ya da araştırmacının kendi araştırmaları esnasında fark etmediği olumlu-olumsuz bir detayı görmesini sağlayabilir. Tez Konusu Bulamıyorum Ne Yapmam Lazım? Tez konusu bulamayan ve nasıl bulacağı hakkında bir fikri olmayan araştırmacılar için en basit adım, eğitim aldıkları alanda genelden özele doğru bir alan taraması yapılmasıdır. Örneğin sosyal bilimler alanında yazılması planlanan bir tez için anabilim dalı dikkate alınarak ve kişisel ilgi alanı da göz ardı edilmeden bir arama yapılabilir, bu aşamada Dergipark, Yöktez gibi veri tabanları oldukça faydalı olacaktır. Tez Konusu Belirleme Ne Zaman Yapılmalıdır? Tez konusu belirleme ders dönemi bitiminde yeni dönemde yapılmaktadır ancak ders döneminde iken bir ön araştırma yapılması yararlıdır. Ders dönemi içinde araştırmacının edindiği bilgiler tazeyken tez konusunu belirleyebilmesi durumunda konusuna yönelik ön araştırma ve çalışmaları için de yeterli süreye sahip olacaktır. Tez konusu belirleme zamanı ile ilgili tereddüt yaşayan öğrenciler danışmanları ile de bu süreci yürütebilmektedir. Yüksek Lisans Tez Konusu Belirleme Ne Zaman Yapılmalıdır? Yüksek lisans tez konusunun yüksek lisans derslerinin sona erdiği dönemde belirlenmeli faydalı olur. Resmi belirleme tarihi kuruma göre değişiklik gösterse de tez öneri formunun hazırlanması da zaman aldığı için tez konusu belirleme aşamasının son ana bırakılmaması önerilir. Özellikle ders dönemi boyunca araştırmacı, ilgisini çeken konularla ilgili ön araştırmalar yapabilir ve bu da süreci çok daha kolay bir hale getirecektir.
